Maand: februari 2016

Voor plastic tasjes moet je in de winkel of op de markt tegenwoordig een klein bedrag betalen. Het is veel voordeliger om een eigen (stoffen) tas mee te nemen. Maar kan het kwaad om een herbruikbare tas, bijvoorbeeld een van stof, te gebruiken voor je boodschappen? Is zo’n tas een broeinest voor bacteriën, zoals sommige hygiëne-experts beweren, of valt het wel mee?

Wieke van der Vossen, expert voedselveiligheid van het Voedingscentrum, legt uit: “Een herbruikbare tas van bijvoorbeeld plastic, parachutestof of canvas, heeft veel voordelen. Het is voordeliger voor jezelf, en het zorgt voor minder plastic afval. Het klopt dat er bacteriën zoals E.coli of Salmonella in kunnen komen. Die kunnen bijvoorbeeld komen van een lekkende verpakking met vlees of van de grond waar je de tas opzet. Zeker als je de tas niet of weinig wast en intensief gebruikt, kunnen de aanwezige bacteriën ander voedsel besmetten, zoals vers fruit.”

Kans op voedselinfectie?
Hoe erg is het probleem eigenlijk? Of er veel mensen ziek worden van besmettingen via een herbruikbare boodschappentas, is in Nederland niet onderzocht. Er is in San Francisco in de Verenigde Staten wel onderzoek gedaan. Dat concludeert dat er een toename is van het aantal voedselinfecties sinds de plastic tas geld kost, maar daar kunnen we absoluut nog geen harde conclusies uit trekken. Het ging maar om 1 onderzoek.

“Maar we weten wel dat er 2000 mensen per dag ziek worden van een voedselinfectie,” vult Van der Vossen aan. “En dat gebeurt vaak in de privésfeer. Maar waar mensen precies ziek van worden, is helaas niet altijd duidelijk.”

Wat de kans is op een voedselinfectie door een vuile tas, is dus niet te zeggen, maar wassen op 60°C doodt vrijwel alle bacteriën. Zo is je tas weer fris, dat is zeker verstandig als er iets in gelekt is.

Wassen
Hoe vaak zou je je tas dan moeten wassen? “Het is natuurlijk aan jezelf hoe vaak je je tas wast,”aldus Van der Vossen. “Als de tas er vies uitziet, zou ik het zeker doen. Maar ook als de tas er schoon uitziet, kunnen er bacteriën in leven, die zie je niet.” En als je geen stoffen tas hebt, maar een die niet in de was kan? “Die kun je goed schoonmaken met heet water en een sopje. Daarmee verwijder je het vuil en ook de bacteriën.”

Rauw vlees en rauwe vis
Hoe zit dat dan met producten die gevoelig zijn voor besmettingen met bacteriën, zoals rauw vlees en rauwe vis? Sommige experts raden aan om voorverpakt vlees uit de supermarkt en vers vlees van de slager in een aparte plastic tas te vervoeren. “Dat is inderdaad veiliger,” zegt Van der Vossen. “Zo is de kans dat schadelijke bacteriën terecht komen op ander eten in je tas veel kleiner.”

Wat ook helpt is om kwetsbare producten niet onderin de tas te vervoeren, maar bovenop. Zo beschadigen groente en fruit of voorverpakte vlees of vis veel minder snel en krijg je geen vervuiling.

Een paar pondjes kwijtraken verlaagt al het risico op verschillende gezondheidsproblemen bij obese volwassenen. Dat blijkt uit een onderzoek van Washington University School of Medicine.

De onderzoekers bestudeerden 40 volwassenen met obesitas. De helft van de groep probeerde af te vallen. Zij verloren 5, 10 of 15 procent van hun lichaamsgewicht. Vervolgens werd bekeken wat het effect was van het gewichtsverlies.

5 procent gewichtsverlies was al voldoende om verschillende risicofactoren voor diabetes type 2 en hartziekten te verminderen. “Deze resultaten laten zien dat je met 5 procent gewichtsverlies al veel waar voor je geld krijgt”, zegt Samuel Klein.

Risicofactoren

Obesitas is een belangrijke risicofactor voor chronische ziekten als diabetes, hartziekten en kanker. Volgens de meeste behandelrichtlijnen zouden mensen met obesitas 5 à 10 procent van hun lichaamsgewicht moeten afvallen, zo schrijven de onderzoekers. Deze resultaten zouden obese mensen kunnen helpen motiveren om bereikbare afvaldoelen te behalen.

“Onze bevindingen tonen aan dat zelfs een kleine hoeveelheid gewichtsverlies belangrijke gezondheidsvoordelen biedt. We hopen dat deze resultaten obese mensen aanmoedigen om bescheiden stappen te zetten om uit te kijken wat ze eten en meer te gaan bewegen, omdat dit zich zal vertalen in een kleinere kans op diabetes en hartziekten.

Zo, dat wordt een extra rondje rennen morgen.” Iedereen zegt het weleens – al dan niet gemeend – na het verorberen van een Big Mac menu. Maar hoeveel rondjes moet je nou écht rennen om die portie friet, Turkse pizza of zak chips eraf te lopen?
Lees ook: Oei, zoveel suiker zit er dus in ‘speciale’ koffie

De Poolse gezondheidswebsite Fit Talerz maakte een confronterende fotoreeks. Je ziet een aantal uiteenlopende snacks met daarbij vermeld het aantal kilometers dat je moet afleggen om de calorieën weer te verbranden. De volgende keer denk je wel twee keer na voor je een burger naar binnen werkt.

Gezondigd? Zoveel kilometer moet je hardlopen

 

Ondervoeding bij ouderen wordt vaak niet of te laat gesignaleerd door thuiszorgmedewerkers. De gezondheid van de ouderen gaat hierdoor onnodig achteruit.
Dat stellen onderzoeker aan de Universiteit van Wageningen na interviews met 22 voedings- en zorgprofessionals. Zij publiceerden erover in het internationale wetenschappelijke tijdschrift BMC Nutrition. De onderzoekers pleiten voor een duidelijke taakverdeling rond de monitoring en behandeling van ondergewicht, en voor goede voorlichting aan ouderen, mantelzorgers én zorgprofessionals.
Met deze trucs kun je als verzorgende ouderen beter laten eten en drinken.Naar de 6 tips>>

‘Nederland beschikt over uitstekende richtlijnen voor de monitoring en behandeling van ondervoeding. Ze worden alleen niet nageleefd’, zegt ir. Canan Ziylan, promovenda bij Wageningen UR Food & Biobased Research. Ouderen trekken zelf ook niet aan de bel als ze afvallen of geen eetlust hebben; ze beseffen vaak niet eens dat ze ondervoed raken. Veel ondervoede mensen komen daardoor pas in een laat stadium bij de diëtist terecht. ‘In sommige gevallen is zelfs drinkvoeding niet genoeg en helpt alleen sondevoeding nog – een dure oplossing, en onaangenaam voor de patiënt’, aldus de onderzoekster.

Thuiszorg vraagt niet naar voeding
Huisartsen en thuiszorg spelen een sleutelrol in de monitoring, omdat zij als eerste in contact komen met de patiënt. Maar juist bij deze groepen heeft voeding geen prioriteit, zo kwam uit de interviews met professionals naar voren. ‘Artsen leren tijdens hun opleiding nauwelijks iets over het onderwerp’, aldus de onderzoekster. ‘En thuiszorgmedewerkers geven aan te weinig tijd te hebben om mensen te vragen naar hun eetlust of gewicht.’
Het aantal interventies die beschikbaar zijn om ouderen goed te laten eten, is beperkt en ze sluiten niet altijd aan bij de leefsituatie van ouderen.

‘Monitoring en follow-up na doorverwijzing naar de diëtist moeten deel gaan uitmaken van het beleid van zorgorganisaties’, benadrukt Ziylan. Dat kan al op een eenvoudige manier. ‘Laat mensen bijvoorbeeld een voedingsvragenlijst invullen als ze naar de huisartsenpost komen voor een griepvaccinatie, of bouw in het protocol van thuiszorgmedewerkers een screeningsmoment in tijdens het aankleden’, illustreert ze. Diëtisten doen er goed aan vervolgconsulten in te plannen met patiënten om erachter te komen of een behandeling aanslaat.

Bewustwording ondervoeding ouderen
Sowieso is het belangrijk dat ouderen, mantelzorgers, en zorgprofessionals zich meer bewust worden van het probleem van ondervoeding. ‘Dat kan bijvoorbeeld door senioren voorlichting te geven over hoe ze ervoor zorgen dat ze genoeg en gezond eten, zelfs bij gebrek aan eetlust of moeite met kauwen en slikken’, aldus Ziylan. ‘Mensen moeten ook leren wat ondervoeding inhoudt en waaraan je het herkent.’ Gemeentes, ouderenbonden en welzijnsorganisaties kunnen in deze voorlichting een voortrekkersrol vervullen.

Ondervoeding bij ouderen
Zo’n een op de drie ouderen met thuiszorg en ruim een op de tien ouderen zonder thuiszorg in Nederland is ondervoed. Ondervoeding zorgt voor een snel verlies aan spiermassa. Daarmee is er meer risico op vallen, botbreuken en overlijden. Slechte eetlust en moeite met traplopen zijn signalen voor (dreigende) ondervoeding bij ouderen. Met de toename van het aantal senioren – het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) verwacht dat het aantal 65-plussers tot 2040 bijna verdubbelt naar zo’n 4,7 miljoen – neemt de omvang van het probleem de komende jaren naar verwachting verder toe. Vilans ontwikkelde een paar jaar geleden een toolkit Eten & Drinken voor de Langdurige Zorg.

Natuurlijk voedsel is helemaal niet beter dan eten uit een pakje, zegt de Wageningse hoogleraar voedseltechnologie Tiny van Boekel (64). ‘Met bewerkt voedsel is helemaal niks mis.’

De grootste bedreiging voor de voedselveiligheid is tegenwoordig de kokende mens zelf
Tiny van Boekel
,,Ik ben niet bang voor E-nummers,” bekent Tiny van Boekel op zijn werkkamer met uitzicht op de weilanden van de Gelderse Vallei. ,,We gebruiken ze al eeuwenlang. Alleen noemden we ze vroeger citroenzuur, azijn of aardappelzetmeel.

De E-nummers zijn ooit bedacht om de consument te informeren en te beschermen tegen bijvoorbeeld allergieën. Maar mensen zien ze als een bewijs dat er is geknoeid met hun eten. Merkwaardig, want de stoffen hebben juist een E-nummer als bewijs dat ze níet schadelijk zijn. Ze zijn uitgebreid getest en er zijn strikte voorschriften voor de dosering.”

Dus ook de snoep die gifgroen en azuurblauw van kleur is, kunnen we met blind vertrouwen eten?
,,Kleur is een belangrijke kwaliteitseigenschap waarop mensen hun voedsel beoordelen. Dat moet je niet onderschatten. Fabrikanten gebruiken kleurstoffen omdat mensen dat willen. Aardbeienjam wordt na een tijdje bruin. Niks mis mee, maar mensen willen per se die dieprode kleur. Het lukt best om vla maken die niet geel is, maar toch naar vanillevla smaakt. Alleen koopt niemand dat.

Als consumenten het gebruik van kleurstoffen massaal zouden weigeren, gaan die stoffen er onmiddellijk uit, hoor. In plaats daarvan koopt een groeiend aantal mensen uitsluitend natuurlijke producten.Van een heleboel producten dénken mensen dat het natuurproducten zijn. Maar ze zijn het niet.

Kaas groeit niet aan een boom. Brood kun je niet uit de grond trekken. Het is bewerkt voedsel. Met bewerkingen kun je levensmiddelen langer van gewenste kwaliteit houden. Ze stellen bederf uit en voorkomen ziektes. Producten zijn vatbaar voor pathogene micro-organismen, waar je echt beroerd van wordt en zelfs dood van kunt gaan.

Salmonella, stafylokokken. Die zijn echt gevaarlijk. Jaarlijks sterven in Nederland mensen omdat ze met die bacterie besmet zijn geraakt. De grootste bedreiging voor de voedselveiligheid is tegenwoordig de kokende mens zelf. Die rommelt maar wat aan in zijn keuken. Niemand heeft daar controle op.”

Industrieel bewerkt voedsel is beter voor de gezondheid?
,,Ja. Tomatenpuree uit blik is in veel opzichten gezonder dan verse tomaat. Tomaten bevatten lycopeen, een stof die heel gezond is. Maar de lycopeen zit opgesloten in cellen. Ons darmstelsel is niet in staat die cellen kapot te maken, zodat de stof vrijkomt en door het lichaam kan worden opgenomen. Maak je tomatenpuree, dan gaat de celstructuur kapot, komt het lycopeen vrij.

Ander voorbeeld: een pakje gedroogde soep. Omdat de ingrediënten droog zijn, gebeurt er niks mee. Geen bederf. Geen kwaliteitsverlies. Geen verlies van voedingsstoffen. Verse soep die een paar dagen in de koelkast staat, bevat misschien wel minder vitamines dan de soep in dat pakje.

De levensmiddelenindustrie levert goede producten. Die veilig zijn en een goede voedingswaarde hebben. Die je zo kunt gebruiken. De industriële bewerking van producten wordt gecontroleerd. Een doperwt wordt lang genoeg verhit om de bacteriën te doden. Maar kort genoeg om de vitamines te behouden. Dat krijg je als consument niet voor elkaar. Je kookt alle groente kapot. De vitaminen verdwijnen met het water in het afvoerputje.
Een moestuin heb je puur voor de lol. Of om een statement te maken
Tiny van Boekel
Maar we weten dan tenminste wel wát we in onze mond stoppen.
,,Eten gaat gepaard met een hoop emoties en misverstanden. We zien een hamburger in de snackbar en roepen: ‘Dat is ongezond’. Maar een hamburger is een prima product en waarschijnlijk minder vet dan de sukadelap die je thuis klaarmaakt. Dat mensen bewerkt voedsel wantrouwen, heeft te maken met de manier waarop ons voedsel wordt geproduceerd. Het gebeurt achter gesloten deuren. Mensen denken daardoor dat er massaal wordt gerommeld met eten. Terwijl het niet zo is.”

Pardon? Pizzakaas blijkt geen kaas te zijn, paardenvlees wordt verkocht als rundvlees.
,,Je hebt altijd gangsters die het voor de sector verknallen. Ik durf te stellen dat zulke voedselschandalen bij grote bedrijven nauwelijks voorkomen. Alleen al vanwege de reputatieschade. Binnen de levensmiddelenindustrie bestaan strenge kwaliteitscontroles. Er gaat extreem weinig mis en daarom valt het juist zo op als het wel een keer gebeurt. Het heeft grote gevolgen voor de beeldvorming.

Ik pleit er daarom al jaren voor dat de industrie veel meer open moet zijn. Neem schoolkinderen mee naar de slachterij. Leg uit dat levensmiddelentechnologen witte pakken dragen om ons voedsel veilig en goed te houden. Laat zien dat je geen levensmiddel maakt door wat E-nummers bij elkaar te donderen. De vervreemding van ons voedsel is het grootste probleem van de voedselindustrie.

Fabrikanten werken het nog eens extra in de hand door woorden als ‘vers’, ‘natuurlijk’ en ‘ambachtelijk’ op de verpakking te zetten. Belachelijk natuurlijk. Alsof er in de fabriek een stel oma’s in een potje staat te roeren. Het is misleidend en mensen raken er het overzicht door kwijt.”

Dus kunnen we tóch maar beter onbewerkt voedsel kopen?
,,Tenzij we minder gaan eten, kunnen we alleen met industriële voedselproductie 7 miljard wereldbewoners voeden. De hang naar natuurlijk voedsel is een luxeprobleem. Een moestuin heb je puur voor de lol. Of om een statement te maken. Mensen zijn bewust met voedsel bezig en gaan op de biologische toer. Prima, maar het is niet per se beter.

Het is best mogelijk om geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen te gebruiken, maar daardoor vallen de oogsten lager uit en heb je meer bederf. Dan verlies je producten die zijn bedoeld om mensen te voeden. En verspilling is vanuit milieuoogpunt ook niet goed. Bovendien, onze samenleving zou ingrijpend veranderen als iedereen aan de onbewerkte producten gaat. Mensen zijn dan uren kwijt aan het kopen en bereiden van hun voedsel.

Mijn moeder stond vroeger de hele zomer te wecken. Dat klinkt romantisch. Maar het was hard werken. Mensen grijpen naar natuurlijke producten in de wetenschap dat ze altijd kunnen terugvallen op de reguliere voedselvoorziening. De levensmiddelenindustrie neemt ons werk uit handen. Ze heeft ons eten gezonder en beter gemaakt. Daarvan profiteert iedereen.”
Paspoort

Van Boekel studeerde levensmiddelentechnologie in Wageningen en promoveerde er. Van 1980 tot eind 1982 werkte hij bij de Keuringsdienst van Waren (nu Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit, NVWA) in Rotterdam. Hij ging in 1982 aan de slag als universitair docent in Wageningen en werd er in 2001 hoogleraar levensmiddelentechnologie. Sinds 2012 is hij decaan voor onderwijs en daarmee verantwoordelijk voor alle bachelor- en masterstudies.

Het eten van minstens één portie vis per week zorgt voor een lager risico op de ziekte van Alzheimer en dementie-gerelateerde aandoeningen. Dat blijkt uit internationaal onderzoek aan het Rush University Medical Center in Chicago, dat deze week werd gepubliceerd in het Journal of American Medical Association (JAMA). De Wageningse onderzoeker Ondine van de Rest werkte mee aan de studie.
In de studie werden ouderen uit Chicago en omgeving sinds 1997 gevolgd. De onderzoekers brachten eetgewoonten en andere leefstijlfactoren in kaart. De hersenen van 286 ouderen werden (na overlijden) onderzocht op dementie en de ziekte van Alzheimer.

Ondine van de Rest: “Dit is de eerste studie waarin we daadwerkelijk de hersenen van proefpersonen hebben kunnen onderzoeken op aanwezigheid van markers van dementie en ziekte van Alzheimer. Dat geeft een objectieve kijk op de associatie met visconsumptie.”

Bij ouderen die minstens één maal per week vis eten, troffen de onderzoekers minder markers van dementie en de ziekte van Alzheimer aan dan bij de ouderen die minder dan één maal per week vis consumeren. Opvallend genoeg was deze associatie alleen aanwezig bij dragers van het APOE-ε4 gen dat juist leidt tot een groter risico op het ontwikkelen van Alzheimer en dementie. Bij andere studies is deze associatie echter niet consistent aangetoond. Daarom is het nog te vroeg om vast te stellen dat het eten van vis werkelijk een gunstig effect heeft voor mensen met deze genetische aanleg voor dementie.

Zware metalen

Het is bekend dat je met het eten van meer vis ook hogere concentraties zware metalen, zoals kwik, binnen krijgt. Een langdurig te hoge inname van zware metalen kan schade toebrengen aan de nieren, de lever, de hersenen en het zenuwstelsel. Inderdaad bleek ook in deze studie dat hoe meer vis de deelnemers aten, hoe hoger de concentraties kwik die in de hersenen werden gevonden. Echter, deze hogere concentraties lieten geen relatie zien met meer markers van dementie; een verhoogde inname van kwik had geen nadelige invloed op de hersenen. Over het algemeen wegen de gunstige gezondheidseffecten van het eten van vis op tegen de mogelijk nadelige effecten.

Vis goed voor hersenen

In de eind 2015 herziene Richtlijnen Goede Voeding staat: “Neem 1 portie vis per week, liefst vette vis”. Deze richtlijn is met name gebaseerd op het gunstige effect van vis op hart- en vaatziekten, maar blijkt nu mogelijk ook een goede raad voor de hersenen. Wel blijft het verstandig om te variëren met de soort vis. Tonijn, makreel en paling kunnen hogere concentraties zware metalen bevatten. Evenals schaal- en schelpdieren, zoals kreeft, wolhandkrab, mosselen, en inktvis.

Uit eerdere epidemiologische studies bestonden al aanwijzingen dat het eten van vis gerelateerd is aan verminderde cognitieve achteruitgang en een verlaagd risico op dementie. Ook zijn er studies gedaan naar het effect van voedingssupplementen met visolie, maar het effect van visolie op een beter behoud van cognitief functioneren is vooralsnog niet overtuigend aangetoond.

Dieet helpt beter bij afvallen dan lichamelijke inspanning